"Одонд дурласан Мод"

Холын одонд дурласан
Хөөрхий нэгэн мод
Тэнгэр өөд дүүлэн ургах
Тэр л нэгэн тэнэг мод
Өдрөөс өдөрт
Өөдөө тэмүүлсэн
Өндрөөс өндөр
Өөдлөн ургасан
Тэр мод
Тэнгэр өөд
Улам дээшээ
Ургасаар л...
Гэвч тэрнийг
Газарт хүлсэн
Гүн салаалсан
Гайт үндэс
Хөрс түүнийг
Хүлэх мэт
Хөдлөшгүй
Хөлдсөн юм шиг
Гэрэлт нарнаас
Гэгээн өглөөгөөс
Хөвөн үүлнээс ч
Харамлана түүнийг
Шөнөөр тэмүүлэх
Шуналт мод
Оддыг хүлээн
Оройд яарна
Өглөөг зүхэж
Өөртөө уурлана
Үдшийг хүлээж
Үгүйлэн харамсана
Өдрөөр биш
Үдшээр л ургах
Өнөөх модыг
Үзэсгэлэн од
Үл мэднэ
Өөртөө дурласан
Өнөөх модыг
Үл анзаарна
Гэсэн ч
Мод ургасаар
Ганцхан түүнрүү
Тэмүүлсээр...

"Эрт урьдын цагт юм гэнэ ээ буюу анчны охины анхны шөнө" хэмээх 3-р хэсэг (+18)

Эртээ урьдын цагт
Эртний нэгэн охин байжээ
Эр нөхөрт гараад
Эцгийн гэрийг орхижээ
Араатнаас түүнийг аварсан
Ачлалт эрийг дагаад
Өссөн төрсөн агуйгаа орхиод
Өөр нэгэн нутагт ирлээ
-Ой хөвч нь ан элбэгтэй
Онцгой сайхан нутаг юм аа
Орон гэрээ төвхнүүлж аваад
Олон жил жарган сууя даа
-Энэ нутаг одоо хүнийх биш
Энхрий чиний орон гэр энд
Эр нөхөртөө хань нь болж
Эгнэгт жарган суух нутаг
-Тэгэлгүй яахав дээ нөхөр минь
Таныхаа сайн гэргий болоод
Туждаа хамт амьдран суух
Тун чиг сайхан нутаг шүү дээ
Охин ийн хэлэхдээ
Эгнэшгүй баяртай байлаа
Орон гэртээ ороод
Эр нь ингэж хэлэв гэнэ.
-Орой болохоос урьтаж
Орон гэрээ цэгцэлцгээе
Ор дэвсгэрээ зэхээд
Оддын доор жаргацгаая.
-Одоо тэгээд яадаг билээ
Огт үзээгүй шүү тэрийг чинь
Хэлж надад заагаагүй болохоор
Хэцүүхэн л байна байх даа
-Зүгээр дээ чи минь бүү ай
Зовлон биш ээ энэ чинь
Анхандаа жаахан өвдөх ч гэлээ
Ахин дахихаар зүгээр болно
Орой ч боллоо
Одод ч түглээ
Ороо ч заслаа
Орондоо ч орлоо
Эмэгтэйн бие зөөлөн
Эмзэг агаад турьхан юм
Үнэрт нь л мансуурмаар
Үс нь хүртэл зөөлхөн юм.
Бурмын амтат улаахан уруулыг
Бүхэл шөнөжин озон баймаар
Булбарай турьхан хонгор түүнийг
Байн байн эдлэн жаргамаар
Үзэсгэлэн төгс бие галбир
Үелзэн долгиолох урсгал мэт
Амьсгал бүр нь галзууруулж
Алаг хорвоог мартуулна
Хүчит эрийн гар
Хүрэх төдийд л
Аянга буух мэт
Аятайхан мэдрэмж
-Халуу шатах чинь
Хамаг бие минь
Болдоггүй өнөөх борын
Болохоо байхын тэмдэг үү
Хамаг цус юүлэгдэн урсаж
Хуял тачаал оргилон байна
Эр нөхөр ийн байхад
Энхрий охин яахаа мэдэхгүй.
Одод ичин тэнгэрт анивчина
Орондоо ичин охин анивчина
Омголон эр хүсэн анивчина
Оргилсон хүслээр аахилан анивчина
Зөөлөн уруулыг озон шимнэ
Зүүн гар нь цээж тэмтэрнэ
Бумбан хэлбэрт булцгархан хөхийг
Булиа эр илэн таална
Баруун гар доошлон доошилж
Бүсэлхийнээс тэгээд багахан цаашлаж
Бумбагархан зөөлөн түүнийг нь таалсаар
Бүр дээр нь гараад авлаа
Урьд өмнө нь хэний ч ороогүй
Удвал цэцгийн цоморлиг мэт
Эрийн өмнө үүд нээгдэхэд
Эрэмгий түргэн яваад орлоо
Хүсэл гэдэг оосоргүй хойно
Хүнийх болоод ирсэн юм чинь
Эрийг жаргаах нь жам учир
Энхрий охин чимээгүй мэгшинэ
Оддын дор
Охин бие
Орхигдов
Одоо тэр бүсгүй...

"Эрт урьдын цагт юм гэнэ ээ буюу анчны охин аврагдаж айлын эхнэр болжээ" хэмээх 2-р хэсэг

Эрт урьдын цагт юм гэнэ
Эртний нэгэн охин
Агуйн гэртээ суугаад
Аавыгаа хүлээдэг байжээ.
Нэгэн өдөр өнөөх охин
Амандаа дуу аялангаа
Агуйн ханаа чимэглээд
Аавыгаа хүлээж байлаа.
Гэнэтийн аюул тэгтэл болж
Гай зовлон нүүрлэн ирэв.
Өлөн нүдэлсэн өлсгөлөн чоно
Өнөөх агуйд нь ороод ирлээ.
Охин түүнийг хараад
Орилох гэтэл дуу гарсангүй
Аврал эрэн хашгирах гэтэл
Ам хэл нь гацаж орхив.
Нүднээс нь гал ассан
Нүгэлт чоно гэтэн ойртоно
Нүхэн гэрээ тойруулан харвал
Нэг ч зэвсэг харагдсангүй
Гарт таарсан ганц чулуу
Гайт чоныг зайлуулж дийлэхгүй
Аргаа барагдтал тэмцэж үзээд
Араатан чонын идэш болж дээ
Охин ингэж бодлоо
Омголон зүрх зоригоор дүүрлээ
Чулуугаа бариад уухайлан дайрлаа
Чоно ч өөдөөс нь архиран үсэрлээ.
Ганц биеэр жаахан охин
Гайхал араатныг дийлэхгүй нь
Аймшигт чоно үсрэн дайрахад
Аавыгаа дуудан хашгирав
Аврал эрэн эцсийн удаа дуудав
Аав аа гээд ухаан нь балартлаа.
Алсаас хэн нэгний дуудах нь сонсогдоно
Харах нүд нь бүрэлзэн сааралтана
Хамаг бие нь шархиран хөндүүрлэнэ
Арай хийн өндийж хавь орчноо харлаа.
Хартал юу байсан гэж санана
Харж урьд нь үзээгүй
Ханхар сайхан цээжтэй
Хавтай төрсөн зоригтон байна.
-Үгүй та чинь хэн билээ?
Үйлт чоно хаана байна?
Яалт ч үгүй тэр амьтан
Ясанд тултал зуух шиг л болсон.
-Хөөрхөн охин минь чиний
Хашгирах дуунаар ирсэн юм
Хөх саарал боохой чамайг
Хариугүй идэхийн даваан дээр
Хурдан шалмаг хөдөлгөөнөөр<
Хурц мэргэн зэвсгээрээ
Аюулт араатныг зогсоож
Амийг тань аварсан билээ би.
-Алтан амийг аварсан
Ачтан тандаа гялайлаа
Аугаа зоригт таны тухай
Аавдаа би заавал дуулгана аа.
Гарцаагүй тэр баярлана
Гавьяа юуг тань үнэлнэ
Эр зоригт эрэмгий таныг
Энэ насандаа мартахгүй санана.
Ингэж байтал гаднаас аав нь
Ирвэс, бар, буга тэргүүтэн
Өдрийн агнасан ангаа үүрсээр
Өргөө гэртээ орж ирээд зогтусав.
-Хүүе чи хэн билээ
Хонгорхон охиноос минь холд
Ямар санаа агуулав чи
Яаралтай түргэн далд ор
Жадаа түүнрүү чичлээд
Жигтэй харцаар харав гэнэ
Охиноосоо түүнийг холдуулаад
Одоохон гарахыг тулгав гэнэ.
Аавдаа үнэнийг ойлгуулахаар
Алиахан охин нь учирлав
Хэрэг явдлыг сонсоод
Хөөрхий эцэг баярлав
Үхлээс охиныг аварсан
Үнэн зоригийг бишрэв
-Ганц үрийн минь үнэт амийг
Эрэмгий чи аварсан болохоор
Гал сахих гэргий чинь болог
Энхрий охиныг минь жаргааж яв.
-Ачит аав тандаа баярлалаа
Агуйн гэрээ орхин явлаа ч
Энэ гэрээ эргэж тойрно
Эцэг таныгаа өргөж асрана.
-Хүү нь тандаа талархлаа
Хөөрхөн охиныг тань жаргаанаа
Хөгшин буурал таныг ч бас
Хүндэтгэн өргөж асарна аа.
Ингээд охин айлын хүн болж
Ижил дасал гэрээ орхиж
Хань нөхөр юугаан дагаад
Харь нутагт амьдран суухаар
Агуйн гэрээ санана даа гэж
Аавдаа эрхэлмээр болно доо гээд
Санаа алдан дуулна даа гэсээр
Салж ядан гэрээсээ явлаа.
Аавын охин гэрээс гарлаа
Анчин хүний гэргий боллоо
Амьдрал үзэх нас нь ч боллоо
Амар сайхандаа жаргах биз ээ.
Тэдэнд байгаль ивээлтэй байг
Тэдний амьдрал жаргалтай байг
Тэдний зовлон нимгэн байг
Тэдний зам дардан байг.
Үлгэр ингээд дуусаагүй
Үргэлжлэлийг дараа бичнэ
Дараагийн хэсэгт юу болохыг
Даамай та нар шийдээрэй.

"Эрт урьдын цагт юм гэнэ ээ" хэмээх 1-р хэсэг

Эртээ урьдын цагт гэнэ
Эртний нэгэн охин байжээ
Агуй гэртээ өдөржин суугаад
Аавыгаа ирэхийг хүлээдэг байлаа
Охин:
-Арслан зааныг ч дийлэх хүчтэй
Анчин аавын охин билээ
Аав минь ангаас олзтой ирээд
Адал явдлаа хурдхан яриасай.
Аав:
-Хөөрхөн охиндоо аав нь
Хөөр баяртай ирлээ дээ
Авласан ангаа харуулахаар
Алсаас яарсаар ирлээ шүү

Чи миний юу авчирсныг
Тааж мэдэж байна уу охин минь
Чоно, туулай, үнэг, хярс гээд
Тооломгүй их олзтой ирлээ

-Охин нь галаа өрдөе дөө
Оройн зоогоо бэлтгэе дээ
Амарч та минь тухлаач
Алив жадаа нааш нь өгчих
Галаа сайн манасан болохоор
Гарцаагүй та шагнана биз ээ
Гэрээ сайн харсан болохоор
Гэнэхэн охиноо үнсэнэ биз дээ.
-Хонгорхон охиндоо аав нь
Хархан үнэгний зөөлөн арьс
Хурц хурдтай нум сум
Хоёуланг нь бэлэглэж байна.
Том болоод охин минь чи
Төөрөг жамын ёсыг даган
Аавын гэр агуйгаа орхиод
Анчин хүний гэргий болно.
-Ачлалтайхан аав минь дээ
Арай ч таныгаа орхихгүй ээ
Өтөлж та минь өвгөн болсон ч
Өргөж таныгаа асрах болно оо.
-Ийм л ухаантай охинтой болохоор
Аав нь хүчтэй байдаг юм шүү дээ
Ирвэс, бар, арслангаас ч айхгүй
Аймшиггүй чин зоригтой байдаг юм
-Орой болж нар ч жаргалаа
Одоо хоёулаа хоолоо идье
Хоолны амт хэр болсон байна
Хэлж зөвлөөч аав минь
-Орчлонд үүнээс илүү амттайг
Огтхон ч аав нь зооглож байсангүй
Охин минь чи хийсэн болохоор
Онцгой сайхан болсон байна
-Алив аягаа нааш нь өгөөч
Арчиж жаахан цэвэрлээдхэе
Агуйн гэрт амьдардаг ч гэсэн
Ажилсаг сэргэлэн охин шүү би
-Од түгэж харанхуй боллоо
Орондоо ч орох цаг боллоо
Унтаж амаръя даа охин минь
Угтах өглөөд өөдрөг сэрээрэй.
-Ангийн хойноос өдөржин гүйгээд
Алжааж зөндөө ядарсан биз дээ.
Та минь ч гэсэн унтаж амар
Тавтай сайхан нойрсоорой.

"Шал далий"

Өнөөдөр далий юмны тухай бодох хэрэг гараад, жаахан судаллаа. Тэгснээ гэнэт далиймаар бодогдоод нэг иймэрхүү далий юм болчихлоо доо. Тэхдээ яахав тэгж ярихым бол Далий гэдэг нэртэй зураач хүртэл байдаг юм чинь тийм үү? Ингээд хамт далийрцгаая.
Далий гарагийн далий бодолтой далийрсаар байгаад далий болсон хүмүүс байжээ.

Тэр үеийн хүмүүс цөм
Тэрслүү хачин бодолтой
Тиймдээ ч тэд далийж алхдаг
Тэгшхэн зүйлд дургүй байсым
Дэлхий хүртэл далий гэж
Дээдэс нь хүртэл итгэдэг
Даамай тэдэнд тэгш бус
Далий бүхэн сайхан санагдана
Юм бүхэн нь далий болсоор
Юу ч тэнд тэгш биш болоод
Далийсаар байгаад хөөрхий
Дэлхийгээс тэд унасан байх аа
Далий далий далий
Дуртай бүхэн нь далий
Далийж алхасаар байгаад
Далий бодолтой болжээ.

"Миний анхны шүлэг"

Миний хамгийн анхны бичсэн шүлгийг нэр бол "Цас". Би тэр үед би 3-р ангийн жаахан охин байжээ. Би шүлгээ хүн бүрийн мэдэх хүүхдийн зохиолч Ж.Дашдондог гуайн "Энэтхэгээс ирсэн захидал" шүлгийн хариу шүлэг болгон бичиж байсан юм даа. Товчхон бөгөөд тодорхой хариу шүлэг гэж хэлж болно. Бас жаахан харамч ч гэх юм уу. Бүхнийг байхгүй руу чихсэн ч гэж болно. Хэ хэ за ямар ч байсан миний бичсэн анхны шүлэг ямархан шүлэг байв гэдгийг та нарт сонирхуулна аа.

"Цас"
Энэтхэгээс надад захидал иржээ
Эрхэм анддаа цас үзүүлээч гэжээ
Энэтхэг найздаа цас явуулъя гэтэл
Цас хайлаад ус болдог болохоор
Цаасан дугтуйд хийж болохгүй
Хөлдөөгчтэй дугтуй байдаг бол
Халуун орны найз нартаа цас үзүүлэхсэн.

"Настан буурал эмээ"

Ээжийн минь эмээ гэж буянтай буурал хөгшин байж билээ. Энэ хүний нэрийг би сайн мэддэггүй байсан юм л даа. Дандаа л "хөгшин ээж" гэдэг байлаа. Хөгшин ээжтэйгээ би удаан хамт байж чадаагүй ч тэр миний зүрх сэтгэлд үргэлж арван хэдэн жилийн өмнөх тэр л дүрээрээ мөнхөд оршин байдаг юм. Хөгшин ээж маань дугуй хээтэй ягаан шаргал дээлтэй, нэг гартаа таягаа тулан, нөгөө гартаа эрхиэ барьчихсан гэрээс гарч ирээд: -Миний охин орж унд аа уу гэхэд нь хөгшин ээж надад "ундаа" өгөх нь гэж баярлаад тоглоомоо тэр чигт нь хаячихаад л гэрт гүйн ордог байлаа. Тэр хойморын намхан бор ширээн дээр тавагтай боорцог, аяга сүүтэй цай тавьчихсан: -Суу охин минь. Унд аа уу гэхэд нь: -Өө энэ чинь ундаа биш цай боорцог л байна даг. Хүн тоглож байхад чинь худлаа яриад оруулчих юм гээд л бөөн уур болдог байлаа. Намайг цайгаа уухаар ширээний өмнө суухад олон жилийн ажилд нухлагдсан гэмээргүй бумбайсан шар гараараа боорцог хугалан аягатай цайнд минь хийж өгнө. Миний ч уур дорхноо арилаад цайгаа ууж аваад л тоглохоор гардаг байлаа. Би одоо ч цайндаа боорцог хугалан хийж идэх дуртай. Хөгшин ээж л намайг боорцогтой цайнд оруулсан юм даа. Би хөгшин ээжийн бор таягаар тоглох их дуртай. Тэгээд л ээждээ загнуулна. -Боль чи. Наад таягаа хөгшин ээждээ өг. Наадах чинь эмээгийнх нь хөл байхгүй юу гээд л...
Би түүний бурханы оронд очсон өдрийг санадаг юм. Тэгэхэд би таван настай л байсан байх. Ээж аав бид гурав их л яарч хөгшин ээжийнд ирэхэд түүнийг нэг эмч эгч тариад сууж байлаа. Би эмээгийн орны дэргэд очоод харвал тэр их л өвдөж байгаа бололтой царай нь их зовиуртай харагдаж байсан юм...
Гэр доторх хүмүүс бүгд торч зогссон байлаа. Тэдний голд орон дээр хөгшин ээжийг маань хэвтүүлээд орны дээрх авдар дээр зул асаачихсан байв. Бүгд л гунигтай, нүдэндээ нулимстай. Би жаахан байсан хэрнээ түүнийг "бурханы оронлуу эргэж ирэхээргүй явчихжээ. Би ч гэсэн уйлах ёстой" гэж бодож байсан. Заримдаа миний ямар нэг юм болохгүй байвал хөгшин ээжийнхээ бурханд мөргөж гуйдаг байсан юм. Бас түүний зургийг удаан гэгч нь хараад багынхаа тэр л дурсамжуудыг санан санаа алддагсан. Хөгшин ээж минь одоо байхгүй болсон ч гэсэн зүрх сэтгэлд минь амьд хэвээрээ яагаан шаргал дээлтэйгээ, бор таяг, эрхиэ барьчихсан гэрийнхээ үүдэнд зогсож л байгаа.
2006 он

"Дөлгөөн эгч"

Намайг Буд гэдэг. Би жирийн л нэг монгол хүн. Чихэрт хууртаж өсөөгүй хөдөөгийн эгэл борхон хүү явлаа. Бага балчир насны дурсамж бүхэн хүнд ямар нэг ухаарал хайрласан байдаг. Би урьд хүн бүрийн зүрхэнд арилгахыг хүсдэг толбо гэж байдаг хэмээн хүмүүсийн ярихыг бишгүйдээ л сонсож байлаа. Харин надад байх тэр толбыг би арилгах дургүй харин ч улам тордож тодруулдаг гээч. Намуухан хоолой, нүднийх нь дөлгөөхөн харц гээд л... Нэр нь хүртэл Дөлгөөн. Насан туршдаа мартаж чадамгүй нэг л агшин гэж байдаг юм гэсэн дууны мөрт бий. Тэр нэг өдрийн тэр л нэг агшин... Яг л саяхан болсон мэт тодоос тод зүрх сэтгэлд минь үлдэж дээ. Тэр зуны дэлгэр сайхан өглөө бусад өдрийн л адил эхэлсэн юм.
1
Хөдөө нутгийн өглөөний амьдрал. Өглөөн нар уулын цаанаас гарч, орчлон дэлхийг баясган гялбуулна. Айл хотныхон сүү саалиндаа хэдийнэ гарчээ. Энд тэнд бэлчих үнээ мал тайван идээшилж, хөөрхөн бяцхан тугал эхийгээ дуудан хааяа нэг мөөрнө. Айлын бяцхан жаалууд дуу шуутай гүйлдэцгээнэ. Харин өглөөний ургах нарны гялбаанд хэн нь үл мэдэгдэх нэгэн хүн байдаг чадлаараа зам дагуу гүйнэ. Гүйж яваад тэр бүдэрч уналаа.
2
Зам. Шороо бужигнуулан хүчтэй тоормослосон машины тоос намдахад хот газрын гэмээр урт цагаан даашинзтай, гил хар үстэй, алаг нүдэн бүсгүйн дүр тодрон гарч ирлээ. Үүнийг морины уяаруу алхаж явсан Буд хүү харав. Тэр мөчид түүнд цаг хугацаа зогсох мэт л санагдаж хэр удаан зогссоноо ч мэдсэнгүй. -Хөөе агаа гэх дуунаар цочин харвал түүний хажууд бяцхан дүү нь ирчихсэн хормойноос нь татаж: -Явъя л даа Агаа харья гэхэд ухасхийн уяанаас морио тайлж аваад мордож, байдгаараа чавхдан алга боллоо.
3
Гэрийн гадна үнээ мал мөөрч, зүггүй хэдэн ишиг энэ тэрүүгээр гүйн тоглоно. Ханын толгойд нар тусаж өглөө болсныг илтгэнэ. Орон дээр хөнжлөө тийрэн, цээж нүцгэн хэвтэх Буд ухасхийн орноосоо өндийж суугаад нүдээ нухлан суниангаа гэр доторхыг нэгжин харав. Орны хөлд тохсон нөхөөстэй саарал өмдөө шурд татан өмсөөд гүйн гарлаа. Ээж нь хэдийнэ хэдэн үнээгээ сааж дууссан бололтой. Хоёр гартаа хувинтай сүүгээ барьсаар ирж явахыг харсан Буд өөдөөс нь гүйн очиж савтай сүүг нь өргөлцөн гэрлүүгээ явав. Тэр зуур ойр зуурын юм ярилаа. Ээж:
-Өнөөдөр уг нь Ажаагийнд энэ сүүг дөхүүлээд өгчих юмсан. Даанч аав чинь байхгүй яая даа байз...
-Ээж ээ би хүргээд өгчихье л дөө.
-Миний хүү чадах юм уу даа.
-Зүгээр ээ би чадна. Би ямар жаахан хүүхэд байгаа биш дээ.
-Ганбааг ирэхээр дөхүүлээд өг гэж гуйхаас ээж нь.
-Үгүй дээ ээж ээ. Танд хэлээд байна шүү дээ. Ямар жаахан хүүхэд биш. Тэгж хүн царай алдаж байхаар би хүргээд өгчихье л дөө.
-За за. Ээж нь савлаад бэлдээдхэе. Миний хүү цайгаа уу.
гэж хэлээд гэрийн хойморт байх авдрыг уудлан суулаа. Эрээн алчуураар нямбайлан боосон баадангаас шинэ дээлээ гарган өмсөв. Энэ үед дүү нь гаднаас гүйн орж ирээд:
-Ээж ээ ах яагаад шинэ дээлээ өмсөөд байгаа юм. Наадам болчихсон юм уу.
гээд гайхан асуухад:
-Үгүй дээ миний хүү. Ажаагийнд нь сүү аваачаад өгөхийн хооронд л сум орох гэж байгаа юм шиг л хувцасаа солиод уналаа шүү дээ энэ ах чинь.
Ингэж хэлээд ээж нь сав суулга, цай цүү болон эргэнэг хавиар эргэлдэв. Дүү ахыгаа гайхан харчихаад боов өрөм эргүүллээ. Буд толины өмнө суугаад үсээ гөлчийтөл самнана.
4
Морин дээр тэнцүүлж ачсан ачаатайгаа Ажаагийн гадаа ирж уяан дээр морио уялаа. 2 гартаа савтай сүү барьсаар дааж ядан гэрт орж ирээд гэрийн доторхыг тойруулан харж баруун талын орон дээр сууж байсан хүүхэн дээр харц нь тогтлоо. Орон дээр ном уншиж суусан бүсгүй:
-Аан миний дүү яасан сүү авчирсан юм уу. Эргэнэгийн дэргэд хувин байна лээ. Тэрэнлүү султгачих.
Буд сүүгээ хувинруу султгах хооронд Дөлгөөн босч аяганд цай хийж өгөөд:
-Миний дүү наашаа сууж цай уу.
гэж хэлээд шүүгээнээс тавагтай боорцог ааруул гаргаж тавив. Буд түүнрүү нууцхан харна.
-Чи эртээр намайг ирэхэд Ажаагийнхаас гарч явсан хүү мөн байна шүү дээ
гэхэд Буд дуугүйхэн л аягатай цайг аван ёс төдий амсчихаад л гарч явлаа.
5
Булаг дээр Дөлгөөн амандаа гунигийн дуу аялан ус авч байхад Буд усны төмөр сав хангинуулсаар ирлээ. Дөлгөөн хэзээний таньдаг хүн шиг инээмсэглэн угтаж:
-Чи ч мундаг юм аа. Усаа авна, хониндоо явна гээд л. Хоёулаа нээрэн танилцаагүй юм байна шүү дээ. Ингэхэд чамайг хэн гэдэг вэ?
-Буд.
-Харин намайг Дөлгөөн гэдэг.
гээд инээмсэглэн гараа сунгаж шуудхан л гарыг нь чанга атгахад Буд ичисхийн байлаа Дөлгөөн ус хутган савандаа юүлэх зуураа:
-Чи булгийн ус яагаад дороосоо оргилдог гэдгийг мэдэх үү?
-Мэдэхгүй ээ. Би урьд нь бодож байгаагүй юм байна аа.
-Чи энэ булгийг хар даа. Ийм жижигхэн хэрнээ эндээс ямар их хүн ундаалж амьдралаа залгуулдаг гээч. Намайг жаахан хүүхэд байхад энэ булаг яг л энэ хэвээрээ байж л байсан. Одоо ч байж байна. Хойшид ч гэсэн байж л байна байх.
-Хөөх та энд байсан юм уу?
-Тийм ээ байсан. Миний хамгийн нандин дурсамжтай цаг мөчүүд энд л өнгөрсөн дөө.
-Та тэгээд яагаад яваад өгсөн юм?
-Хүний амьдралд юу ч тохиолдож болдог юм шүү дээ эгчийн дүү.
гэж хэлээд санаа алдав. Дөлгөөний сав ч дүүрлээ. Савтай усаа барин Будруу харж инээмсэглээд гэрийн зүг цааш алхлаа. Түүний тэр сайхан инээмсэглэл. Буд ч түүнрүү инээмсэглээд хоцорлоо.
6
Одод анивчин гялалзаж, зуны үдшийн сэрүүн салхи сэвэлзэнэ. Хаа нэгтээ хоточ нохойн бүдэг дуу сонсогдоно. Буд гараа дэрлэн дээш харан хэвтэж байлаа. Хажууд нь дүү нь хорвоогийн түмэн учрыг ам хуурайгүй шалгаана.
-Агаа та том болоод ямар хүн болох вэ? Би л лав цагдаа болно оо.
-Би л лав сайн хүн болно л гэж бодож байна.
-Сайн хүн гэж ямар хүнийг хэлдэг юм бэ? Цагдаа шиг хүнийг хэлэх үү?
-Сайн хүн гэж үү?... гээд цааш эргэж амандаа: –яг л Дөлгөөн эгч шиг хүнийг хэлдэг юм гэхэд дүү нь:
-Юу гэнэ ээ? Та юу гэж хэлсэн бэ? аан
-Би юм хэлээгүй ээ.
-Худлаа яриад л. Та юм хэлсэн ш дээ. Цагдаа болох хүн чинь сонор байдаг юм гэж хэлээд чанга инээхэд гэр дотроос:
-Миний хүүхдүүд унтаарай..гэх ээжийн үг сонсогдлоо.
7
Нар уулын орой дээр түр тогтчихов уу гэлтэй дугуйран улайрч харагдах нь тун сайхан байлаа. Дөлгөөн чив чимээгүй газар ширтэнэ. Нүднээс нь том том нулимс дуслан байлаа.
-Та яагаад уйлаад байгаа юм бэ?
-Би юу? Уйлаагүй ээ. Эгчийнх нь нүднээс нулимс гарахаа болиод удаж байна.
-Та яагаад худлаа хэлээд байгаа юм бэ? Тэгээд таны нүднээс нулимс биш юу урсаад байгаа юм бэ?
-Аан энэ үү? зүгээр л. Нарлуу жаахан харсан чинь харин...
-Таныг яагаад буцаж ирсэн тухай хүмүүс их олон янзаар ярьж байна лээ
-Тийм ээ тэр хүмүүсийн ярьж байгаа нь бүгд үнэн. Чи ингэхэд хот орж үзсэн үү?
-Үзээгүй ээ. Сумын төвөөс их том л гэж сонсож байсан. Бас зурагтаар харахад их гоё олон гэрэлтэй яг өдөр шиг байдаг. Бас зах дээр их олон хүнтэй байдаг гэсэн.
-Тийм шүү их том. Зөндөө олон машинтай, өндөр өндөр барилгуудтай, их ч олон хүмүүс байдаг. Харин хүн байхгүй, хүмүүс л байдаг юм.
-Юу гэсэн үг вэ? Хүмүүс чинь хүн биш юм уу?
-Мөн л дөө тэд нар яг над шиг, чам шиг хоёр хөлтэй, толгойтой. Гаднаас нь харахад яг л хүн шиг. Харин дотроо бол хүн биш зүгээр л... чамд юу ч гэж хэлмээр юм бэ дээ. За за чи том болохоороо аяндаа ойлгоно биз.
-Та яасан юм? Энд хүн хайж ирсэн юм уу?
-Аанхан
гэснээс өөр үг Дөлгөөний амнаас гарсангүй. Буд дуугүйхэн л Дөлгөөний санчигны үсийг зөөлөн иллээ.
8
Дөлгөөн булгийн усанд ямар нэгэн зүйлийг их л нухацтайгаар хайж байлаа. Буд дэргэд нь зогсоод харж зогсоно. Тэгснээ хамт хайлцаж эхэллээ.
- Дөлгөөн эгч ээ хоёулаа юу хайж байгаа юм бэ?
-Эгчийнхээ нэг чухал зүйлийг хайж байгаа юм аа.
-Юу юм бэ тэр чинь?
-Зүрх
-Таны зүрх цээжинд чинь байхгүй юм уу?
-Байгаа.Эгчийнх нь зүрх сэтгэл энэ булгийн усан дотор олон жилийн өмнө үлдчихсэн юм.
-Тэгвэл таны сэтгэлийг эндээс заавал олно оо гээд Буд улам эрчимтэй хайж эхэллээ.
Олон жилийн өмнө бүсгүй энд найзтайгаа тоглодог байжээ. Тэгээд нэгэн өдөр үргэлж хамтдаа байна гэдгээ нэгэндээ амалцгааж, хүн бүр ундаалан байдаг энэ булагт 2 зүрхээ үлдээсэн юм байж.
9
Буд бурханы өмнө завилж суугаад хичээнгүйлэн залбирна.
-Бурхан минь та Дөлгөөн эгчийн сэтгэлийг олоход надад туслаач. Та бас Дөлгөөн эгчийг үргэлж миний дэргэд байлгаж өгөөч гээд доош сунан мөргөлөө. Өндийж өврөөсөө чихэр гарган бурханы өмнөх жижиг тахилын ширээн дээр тавилаа.
10
-Агаа та яагаад ийм сонин болчихсон юм бэ?
-Яасан гэж?
-Та урьд нь надтай тоглодог байсан чинь одоо бүр ерөөсөө тоглохоо больчихсон байх юм.
-Агаа нь одоо том хүн болж байгаа.
-Худлаа яриад л та жаахан хүүхэд хэвээр л байна шүү дээ. Танд сахал ургаагүй байна. Бас хоолойнд чинь аавынх шиг товгор байхгүй. Бас та ганцаараа аав шиг адуундаа явдаггүй.
-Үгүй ээ. Ах нь одоо их чухал зүйл хайж байгаа мундаг том хүн болсон.
-Тэгээд та юу хайж байгаа юм. Би хамт хайж болох уу? Би ч гэсэн том болмоор байна.
-Үгүй ээ. Дөлгөөн эгчийн сэтгэлийг...Би л ганцхан олж өгч чадна.
-Дөлгөөн гэнэ ээ. Тэр эгчийг чинь муу хүн, сайхнаас цаашгүй амьтан гэж Сүндэр эгч өнөөдөр ирэхдээ ээжид хэлж байна лээ. Бас өөр зөндөө олон юм ярьж байхыг нь сонссон.
-Худлаа ярьж байгаа юм байхгүй юу. Хүн өөрт нь байхгүй юманд дандаа тэгж атаархдаг юм гэж Дөлгөөн эгч надад хэлсэн. Миний дүү хүмүүсийн үгэнд битгий итгэж байгаарай за юу.
-За
-За за одоо хоёулаа унтъя.
11
Дөлгөөн гэрийн гадаа ааруул хийж суухад Буд ирлээ. Тэрээр мориноосоо дэвхийтэл үсрэн бууж яг л том хүн шиг нуруугаа үүрсээр Дөлгөөний дэргэд ирж завилан суув. Амандаа өвс тасдан зууж алсийн бараа ширтэх нь эгээ л насанд хүрсэн хүн шиг харагдаж байлаа.
-Эгч нь нөгөөдөр буцаад хот явлаа.
-Та сэтгэлээ олчихсон юм уу?
-Тийм ээ сэтгэл ээ олчихсон.Чи байгаагүй бол би л лав хэзээ ч олохгүй байсан байх аа. Тийм болохоор дүүдээ маш их баярлалаа....гээд хацар дээр нь шоп хийтэл үнслээ.
Буд бондгосхийн цочиж огцом босоод эргэж ч харалгүй чигээрээ мориндоо мордоод давхин одов. Дөлгөөн харин түүнийг гайхсаар хоцорлоо.
12
Машин хөдөлж хөтөл даван далд орохын алдад Буд мориндоо мордож давхилаа. Морь нь явж ядахад Буд хэд хэд ташуур өгсөн ч урагшлах шинжгүй байв. Буд бууж, морио орхин хар хурдаараа машины араас нь гүйлээ. Нулимстай нүдэнд нь машин нэг ойртож, нэг холдож харагдана.
-Дөлгөөн эгч ээ та битгий яв л даа. Та сайн хүн биз дээ. Миний сэтгэлийг аваад явчихлаа шүү дээ. Та миний сэтгэлийг аваад явчихлаа.
гэж хашгирахад Буд тоосон дунд улам бүдгэрсээр тэртээ ард үлдэн хоцорлоо.

Тэр гэнэт л ирсэн шигээ яваад л өгсөн. Яг л цэлмэг хөх тэнгэрт дураараа дүүлэн нисэх жигүүртэн шиг. Шувуудад би атаархдаг. Яагаад гэвэл тэд очихыг хүссэн газартаа нисээд л оччихдог. Бас явмаар бол даль жигүүрээ дэлгэн дэвсээр нисч тэнгэрт дүүлээд л явчихна. Би тэр үед шувуу болж нисээд Дөлгөөнөө эгчийн араас нисэхийг ямар их хүсч байсан гээч. Дөлгөөнөө эгчээс би их зүйлийг мэдэж авсан. Хүн хорвоод өөрийгөө цорын ганцаар гэдгээ мэдэрсэн тэр цагт, ганцаардал гэгчийг амсахаараа ихийг л боддог юм гэдгийг би хожуу ч гэсэн ойлгож мэдсэн. Тэр үед түүний надад хэлсэн тэр үгс...-хэрвээ чамайг байхгүй байсан бол эгч нь олж чадахгүй байсан байх даа...Би тэр хүнд амьдрал, амьдрах хүсэл зориг олж өгсөн гэж бодож, өөртөө хэлдэг. Гэнэн бага насны минь гэмгүй тэр л цагаахан сэтгэл ганцаардаж хатсан цэцгийг усалсан гэдэгт би итгэдэг. Хүн сэтгэлээ хэн нэгэнд алдаж хоосордог ч хэзээ нэгэн цагт түүнээс ч илүү сэтгэлийг нөгөөгөөс олж авдаг юм байна лээ. Ийм л болохоор амьдралд хүмүүс илүү хайртай байдаг биз ээ. Би ч бас.

“Хуушуур хэрхэн төрсөн нь”

Оршил нь:
Зээ нөхдөө
Хуушуур гэдэг нь болвоос
Хавтгайлж элдсэн гурилд
Хэрчиж жижиглэсэн махаа
Халбагаар авч тавиад
Ам амсрыг нь чимхэж
Алгаараа дарж хавтгайлаад
Өтгөн тосонд хийгээд
Өнгө ортол нь шарахын нэр бүлгээ.
Зээ та минь сонсож бай
Зэрэгцэж зогсоод тогтооцгоо
Хуушуургүй наадам
Хошуугүй хүн гэж үгүй
Хуушуур хэмээх энэ зоогийг
Хүн бүр мэддэг ч гэлээ
Хүүхдүүд та нарт хэлж өгье.
Бидний хийх амттаны
Бэлтгэх гол зүйл бол
Эр хонины өөхтэй гуяыг
Эвдэж жижиглэн хэрчсэн
Амталж сайн хутгасан
Элдэв өвсөөр хачирласан
Арааны шүлс асгармаар
Эрээн алаг мах билээ.
Гурилыг түр орхиод
Гол махны тухай
Энгийн нэгэн түүхийг
Энд түрүүнд өгүүлье.
Эхлээд ингэсийн:
Нар хур нь тэгширсэн
Ногоо цагаа элбэгтэй
Баян сайхан хангай нутгийн
Балбар Бат Дорж хэний ч юм
Буян болсон мал сүргийн
Бор, цагаан аль ч юм
Тогоо тослох заяанд төрөөд
Тэжээгдэн өссөн малаас эхтэй.
"Наадам болох ч дөхлөө
Нөгөөх хэдээсээ нэлээдийг
Нарийн сайн ялгаж аваад
Нийслэл хүрээг зорьё.
Эд бараа, хүнс гурил болгоод
Энэ хэдийгээ арилжаад ирье”
Эзэн болсон малчин нь
Эхнэртэйгээ ийн ярилцжээ.
Хүчит шонхор зах дээр очоод
Хэдэн цаасаар солигдож орхилоо
Хүрэн алаг мах болоод
Худалдааны лангуунд тавигдаж хоцорлоо.
Мал сүргийн манлай болсон
Манай эхний баатар маань
Мах болж худалдагдаад
Маргааш нь ийм юм болсын.
Хотын наймаачин авгайн
Хуруу гараар шинжигдэж
Хэллүүлж, хэрчүүлж, хэмжигдээд
Хэсэг болж жижиглэгдээд
Хээтэй торонд савлагдаж
Хөлсний тэргээр хүргэгдэв
Хөлдөөгч хөргөгчинд ороод
Хэдэн цагийг өнгөрүүлэв.
Тэр зуур өөр нэгэн газар:
Ашигт хөрсөнд ургасан даа
Алтан тариа боловсорсон доо
Наян түрүү шаргалтан найгаж
Намарын ажил өрнөсөн дөө
Шаргалхан буудай шаагиж
Шар элс шиг асгарна
Үтрэм дээр залуус завгүй
Үдэш болтол ажиллаж байлаа
Хөдөөх ажил дуусахад
Хотын замаар машин цувна
Том цагаан байшинд ороход
Тээрмийн дуу хадаж байлаа
Үй түмэн буудай
Үйлдвэрт ингэж иржээ.
Тэндээс бяцхан буудайнууд
Тээрэмдүүлж гараад гурил боллоо.
Ус элдүүр сайн даадаг
Чанарын зэрэглэл дээд болсон
Цасан цагаан гурил болчихоод
Уут шуудайд савлагдсан юм
Үй түмэн буудайнууд
Үйрмэг гурил болоод
Үйлдвэрийн дэлгүүрээр дамжиж
Үйлчлүүлэгчийн гэрт иржээ.
Улаан мах цагаан гурилын
Учрах цаг хэзээ вэ?
Хуруу хошуу уулзалдаж
Хуушуур болох нь хэдийд вэ?
Хот газрын ганган бүсгүйн
Савх шиг нарийн сүмбэн хурууд
Хөлдүү махыг хөргөгчнөөс гаргаад
Сэвсгэр гурилыг уутнаас савлав
Мах жаахан гэсэхээр нь
Машиндаж хэрчиж жижиглэлээ
Тэрнээс өмнө амжуулаад
Түмпэн дүүрэн гурил зуурчээ.
Одоо л нэг цаг нь ирлээ
Олон цаг хүлээсний эцэст
Амтат хуушуур бэлэн болох нь
Ай даа тун ч ойрхон байна даа
Үүнээс цааш:
Алагхан махаа амтлахаар
Аагтай сонгино давс нэмлээ
Үнэр нь хамарт мэдрэгдэж
Үнэхээр болсны шинж бүрдэв
Халбага сэрээгээ зоож орхиод
Хавтгайлж элдэхээр гурилаа авлаа
Хэд нухалж жаахан зөөллөөд
Хэсэг хэсгээр хуваан тасаллаа
Тасалсан гурилаа бөөрөнхийлж
Тааруулж сайхан дараад
Таваг шиг дугуй элдэж
Тэгш сайхан хавтгайллаа.
Хавтгайлж элдсэн гурил дээрээ
Халбагаар мах таслан тавилаа
Тал хэсэгт нь тараагаад
Талыг нь дээрээс нь бүтээв.
Эрхий долоовор хуруугаар
Ам амсрыг нь чимхээд
Алгаараа зөөлөн дараад
Эвтэйхэн өрж гарлаа.
Нижгээдийг ингэж хийлээ
Нэлээн хуушуур ч болох нь
Тогоо саваан зэхэж
Тос юугаан халаалаа
Өтгөн тос ч халлаа
Өрсөн хэдээ ч хийлээ
Өнөөх хэдэн хуушуур
Өтгөн тосонд ороод
Голын усанд тоглох
Гялгар цагаан загасны
Гэдэс нь цадаад томрох шиг
Гурил нь сунаж томбойло
Халбага биш сэрээгээр
Хатгаж гурилыг нь цоолбол
Хий юу нь гараад
Хэвэндээ сайхан орлоо
Гэм нь шөл жаахан гараад
Гайхал тосонд нийлээд
Галын наадам болох мэт
Галт цог үсчих мэт
Гарлуу баахан үсэрлээ
Гар ч яахав дээ
Гайгүй биз гээд
Гаргах боллоо хуушуураа
Өөдөөс тос үсэрсэн ч
Өнгө ортол нь шарлаа
Үнэр юу нь амтлахыг яаруулж
Үмхээд авчихмаар шаргалтан байна.
Ингээд эцэст нь:
Олон хуушуур бэлэн болжээ
Овоолж тэднийг саванд хийжээ
Уур, үнэр нь гараагүй
Улбар хэдэн хуушуур
Уруулд хүрэхсэн гэхдээ
Ухаангүй ихээр баяртай байна
Урт удаан замыг туулж
Урсах цагийн хэмийг дагаж
Өдийгөөс түүх өгүүлсээр
Өнөөдрийн энэ өдөрт ирж
Өргөн түмний баярын идээ
Өнгөт сайхан зоог болжээ.
Хамгийн сүүлд нь:
Түмэн олон андууд минь
Та бүхэндээ миний бие
Улс хувьсгалын ойн өдөрт
Урт чилээсэн бичлэгийн сүүлд
Хуушуур хэмээх идээний
Хачин сонин түүхийн төгсгөлд
Хуртай нартай наадмын мэнд
Хүргэн буйг хүлээн авна уу
Нар хур тэгширсэн
Налгар зуны өдөр байна
Найз олон блогчид минь
Найртай сайхан баярлаарай.
Хуушуураан их идэж
Хошуу юугаан баярлуулж
Ходоодоо хэт хямраалгүй
Хянамгай сайхан зооглоорой.

"Амьдрал яагаад иймийн...?"

Хүсээд хүсээд хүүхэдтэй болох хувьгүй нь байхад бурханы заяасан бэлгийг хэрэглэж дуусаад хаях хог мэт жишимгүй орхиод явчихаж байгаа нь бас байх юм аа. Хүний амьдрал хөхөө шувууны үлгэр биш сэн. Хүн хүнээрээ дутдаг хорвоо болохоос хүүхэд эцэг эхдээ илүүддэггүй юм аа. Төрүүлсэндээ ялархаж тэднийг зовоох учиргүй атал юунд хүмүүс ийм байдаг юм. Арчаагаа алдан архинд далайд амьдралын сэлүүр алдаж, алдрай бяцхан үрсийнхээ нулимсан голыг юунд урсгана вэ? Амьдрал яагаад ийм юм бэ? Аав ээжүүд минь ухаантай байгаач дээ.
Ээжүүд яагаад ийм байдын
Энхрий үрсээ хаяж яваад
Хүүхдүүд яагаад тийм юм
Хүрээд ирэхийг нь хүлээсээр л
Аавууд яагаад тийм юм
Архинаас амтгүй амьдрал гэж үү
Үрс нь яагаад ийм байдын
Үйлгүй төрсний буруу юм уу
Хөхөө биш дээ тэр ээжүүд
Хөөрхөн үрсээ орхиж нисээд
Хариад ирэх замд нь
Халгай ургачихсан юм уу
Тоглоом биш дээ хүүхэд гэдэг
Тоолгүй орхичихож боломгүй
Тоогүй бүхэнд гундсаар л байдаг
Тоост хорвоогийн өнгөт цэцэг шүү дээ.
Тордож хэрвээ арчилбал
Тойглож хэрвээ хайрлавал
Түүнээс сайхан цэцэг үгүй
Тэрнээс сайхан үйл үгүй
Бурхнаас илгээсэн бэлэг
Бяцхан үрсээ хайрлаач

"Хүслэн хяслан"

Долгор эмгэн ойрын хэдэн шөнө нэг л янзын зүүд зүүдлэж, өглөө нь их л сэтгэл түгшсэн байдалтай босдог боллоо. Долгор эмгэн:

-Муу ганц охин минь зүгээр л байгаа даа. Одоо хаана, яажшуухан амьдарч яваа бол

гэж бодсоор орноосоо босч, гадагш гарлаа. Ойрмогхоноос тэнгэр муудах янзтай, түүний хэдэн яс салах мэт янгинана.

-Ай энэ амьдрал гэдэг чинь хайрладаггүй юм байна. Би ч залуу зандан насандаа бие хаа тэгш, зүс царайгаар хэний ч дор орохооргүй тийм л сайхан эмэгтэй явсан сан. Эмэгтэй хүн юм хойно сайн ханьтай учирч, өнөр өтгөн сайхан амьдрахыг хүсч л явлаа. Гэвч хорвоо гэдэг хүссэнээр болох биш дээ.

Тэрээр нутгийн нэгэн залуутай ханилан суусан боловч, түүнийг хөл хүнд орхичихоод хорвоог орхичихсон. Эр нөхрөө алдсандаа энэлэн шаналж, төрүүлсэн үрдээ ангир уургийг нь ч бүтэн амтлуулалгүй хүнд өгөөд явуулчихсан. -Бурхан надад тэгш сайхан бие, зүс царайг харамгүй хайрлачихаад ганцхан элэг бүтэн байх заяаг л надад хайрласангүй дээ. Ийн бодсоор гэртээ орвол түүнийг ханхай хүйтэн агаар л угтлаа.

“Маргааш өнөөдрийн, өнөөдөр харин маргаашийн хүлээлт”

Эмнэлгийн гадаа нэгэн эмэгтэй гунигтайгаар алхана. Түүнийг ямар нэг зүйл бодон удаанаар алхаж явахад хажуугаар нь хөгжилтэй инээмсэглэсэн бяцхан жаал зөрөн өнгөрлөө.

-Энэ хорвоод сайн муу сүлэлдэн оршдог. Хэрвээ хар өнгө үгүй бол цагаан өнгө ямар ч утгагүй мэт тийм л сонин ертөнц. Яагаад заавал ийм байх ёстой байдаг юм бол? Магадгүй хар бараан муу муухайг үзэж, мэдэрч л байж, гэгээн өнгө, сайн сайхан ямархан үнэ цэнтэй болохыг мэдэрдэг болоод л тэр байх даа.
Бүсгүй удаанаар алхана. Харин түүний эргэн тойрны зүйлс дэндүү хурдан хөдлөөд байх шиг.
-Нар хүртэл нэг л өөр мандаад байх чинь. Би дуусах дөхөж байна. Гэхдээ би энэ амьдралыг дуусгахыг хүсэхгүй байна. Дэлхий арай л хурдан эргээд байх шиг. Би амжих ёстой. Цаг хугацааны боол нь биш эзэн нь байх гэж тэр. Нар жаргахаас өмнө.
Хүн өөрийгөө удаан наслахгүй гэдгийг мэдсэн тэр л цаг мөчид түүний бүхий л амьдралын өнгөрүүлсэн тэр цаг хугацаа дэндүү хоосон, харамсалтай санагдана. Тэгээд л үлдсэн энэ жаахан хугацаанд амьдралыг улам ихээр таньж, амьдрах ямар сайхан үнэ цэнэтэй зүйл болохыг гүнээ ойлгодог биз ээ. Тэр амьдралд алдаж л явсан. Гэхдээ оносон нь түүнээс илүү. Гэлээ ч бурхан түүнийг хийсэн буруу болгоныг хэд дахин үржүүлээд дэндүү хатуу ч гэмээр шийтгэсэнд бүсгүй нэг л эвлэрч өгөмгүй санагдана.
-Бараан үүл гарч сэтгэл санаа болоод биеийг минь нөмрөн авч байна. Гэхдээ нэг л өдөр энэ бараан үүл салхинд туугдан арчигдаж, юу ч байгаагүй мэт тэнгэр цэлмэнэ.
Бүсгүй уртаар санаа алдаад толгойгоо өөд болгон урагш хурдан хурдан алхлаа.
-За яахав хорвоо намайг удаан байлгахыг хүсээгүй л биз. Үлдсэн энэ жаахан хугацаагаа урьд өмнө хэзээ ч амьдарч байгаагүй юм шиг бүхнийг шинээр эхлүүлж, өнгөрснөөсөө сургамжилж, муу бүхнийг умартаж, итгэлгүй байгаа ч ирээдүйн сайхны төлөө явах болно доо. Хүн нь илүүддэг хэрнээ хүнээрээ дутдаг энэ хорвоогийн жамыг дагаж бус сөрж зогсоно. Би үүнийг заавал чадна. Энэ хорвоогийн түмэн зүйлс бүгд нэгэнтэйгээ холбоотой. Юм бүхэн утга учиртай. Өвс цэцэг урган дэлгэрэх, модноос навч унах нь хүртэл утга учиртай. Юм бүхэн цаг хугацаатай. Харин өөрт оногдсон тэр л жаахан цаг хугацаа, орон зайд өөрийн гэх бүхнийг үлдээж чадсан хүн л мөнхөд оршиж чадна. Гэхдээ мөнх юм гэдэг утгагүй. Яагаад гэвэл амьдрал богино байх тусмаа хүн аливааг хийж бүтээх, шинийг эрж хайж чадна шүү дээ.
Бүсгүй явсаар нэгэн газар сууж наран жаргахыг харлаа.
-Үлдсэн энэхэн насандаа үзээгүй бүхнээ үзэж, хийж амжаагүй зүйл, хэлж чадаагүй үгс, хайрлаж байгаагүй бүхнээ хайрлаж жинхэнэ утга учиртай амьдралыг туулахсан. Гэвч хүн гэдэг дэндүү хожуу ойлгодог нь гаслантай. Магадгүй би илүү удаан амьдрах байсан бол энэ нарыг ийм сайхан гэдгийг хэзээ ч мэдэрч чадахгүй байсан ч юм билүү. Тэгэхээр ийм хувь тохиосон бурханд баярламаар ч юм шиг.Цэлмэг тэнгэрт нар мандаж шинэ өдөр эхэллээ. Нарны гэрэл бүсгүйн нүүрэнд тусахад тэр гүзгий амьсгаа аваад нар өөд харан инээмсэглэв.
-Шинээр эхлүүлж буй амьдралын минь хамгийн эхний өдөр. Бүх юм шинэхэн. Цаг хугацаа хүртэл тэгээс эхэлж байна.
Өнөөх бүсгүй гудамжаар баяр хөөртэйгөөр алхаж явлаа. Тэгтэл золбин гөлөг хоол горьдсон харцаар харж, хүн хүн даган гүйнэ. Хажууханд нь гуйлга гуйн суух бяцхан хүү сөөнгөтөж хатсан хоолойгоор эхийн тухай дуу дуулан, урдуур нь өнгөрөх хүмүүсрүү алга тосон сарвайж байлаа.-Өөртэй минь адил хорвоод хэрэггүй болсон хөөрхий амьтад. Миний эдэлж чадаагүй тэр зүйлсийг хүртэх ёстой амь. Хорвоод би хэрэггүй болсон шиг хэн нэгэнд хаягдсан энхрий бяцхан амьтад шүү дээ. Эдэнд хийсэн буруу, нүгэл гэм гэж үгүй. Харин би... бүсгүй хөөрхий хоёр бяцханд өөрт байгаагаа өгч тусаллаа. Өнөөдөр энэ 2 жаахан амьтанд тусалсандаа өдөржин баяртай хөөртэй явж, яагаад ч юм нэг л сайхан сэтгэл дүүрэн хийсэн бүх ажил нь бүтээд ч байгаа юм шиг санагдана. Орой боллоо. Нар жаргаж байна. Бүсгүй жаргаж буй нарны туяаг яг л эцсийн удаа харж байгаа мэт уртаар санаа алдана. Маргааш...
-Хэрвээ би маргааш нар яаж мандахыг үзэж чадахгүй бол яана. Маргааш би гудамжаар алхаж, хүмүүсийг харж, хөөрхөн хүүд туслаж чадахгүй бол яана. Нар чи түр хүлээгээч надад ганц хором үлдээгээч дээ. Би амьдармаар байна. Маргааш болчихвол би амжуулаагүй бүхнийхээ төлөө харамсах гээд байна. ХҮЛЭЭ...

“Хаврын өнгө”

Эрдмийн их өргөөнөө мөнгөн хонхны жингэнэх дуу төгсөгчдийн баяр гунигийн дуутай хослоно. Цасан дороос анхны яргуй цухуйхтай зэрэгцэн малчны хотонд нялх төлийн дуу гарч, тариа ногоон талбайд тракторын өргөн мөр зурайна. Энэ бүгд дэлгэр баян нутагт минь дүн өвөл дуусч, урин хавар айлчлан ирсний дохио юм. Хаврыг хайргүйгээр төсөөлөмгүй. Хайрын тухай гэнэн бодлууд толгойд эргэлдэж, сэтгэл гэгэлзээд нисмээр ч болох шиг, нэг л тайван бус жигтэй болчих юм. Хавар гал улаан зүрх гал халуун хайрыг, биесээ эрэн тэнүүчилдэг. Тэнэж тэнэж нэгнээ олно. Тэгээд л амьдрал эхлэх нь тэр дээ. Ер нь хавар юм бүхний эхлэл нь юм. Хаврын анхны юм бүхэн сайхан. Тэр дундаа бороо ямар гоё гээч. Сэтгэлийн гүнд нуугдах гуниг харууслыг угаан урсгах мэт.Сайн нь муутайгаа сүлэлдэн орших энэ хорвоод хаврын мууг дурдалгүй өнгөрч боломгүй. Хаврын салхи ааш нь олдохгүй хүнтэй адил. Ёстой хавирга нэвт үлээнэ дээ. За тэр шороог бол ярих ч юм биш. Онгорхой хагархай бүхэн рүү улаан шороо чигжигдэх нь тэр. Хавар аа гэж.

Урьхан хаврын салхи нь хонгор
Улс олны амьдрал ханагар
Унаган нутгийн цэлгэр хөндийд
Уянга дууны эгшиг цээлхэн…

"Шинэ гэрийн анхных нь"

"ЗАМ"

Бид бүхний өмнө зам буй. Тэр замын төгсгөлд та биднийг юу ч хүлээж байж магад. Харанхуй гүн ангал хавцал уу? аз жаргалд хүргэх алтан шармал хаалга уу? Аль нь байгааг мэддэг ч болоосой. Салаа замын алингаар нь явах вэ гэдгээ харж чаддаг ч болоосой.
Дандаа л зөв замаар нь явахсан.
Зам явсаар дуусна
Нас явсаар төгсөнө...